Min­is­terst­wo Zdrowia nagrodz­iło szpi­tale za najwięk­szą akty­wność dona­cyjną w lat­ach 2017–2019
– uwzględ­niono liczbę daw­ców potenc­jal­nych oraz rzeczy­wistych, od których pobra­no narządy do przeszczepi­a­nia. Wśród 21 wyróżnionych placówek znalazł się Uni­w­er­sytec­ki Szpi­tal Klin­iczny nr 1 im. N. Bar­lick­iego. Jest to jeden z dwóch ośrod­ków trans­plan­ta­cyjnych w region­ie łódzkim. Placówka otrzy­ma dodatkowe środ­ki na zakup sprzę­tu i aparatu­ry, przez­nac­zone dla odd­zi­ałów anestezjologii i inten­sy­wnej ter­apii.

Przeszczepy głównie od zmarłych daw­ców

Szpi­tal im N. Bar­lick­iego akty­wnie uczest­niczy w pro­gramie trans­plan­tacji, zarówno jako placówka, w której przeszczepia się ner­ki od daw­ców żywych i zmarłych, jak i bard­zo akty­wny dona­cyjnie ośrodek. Pier­wsze narządy do przeszczepi­enia ze zwłok pobra­no w 1996 roku, od tego cza­su ośrodek pozostawał w czołów­ce pol­s­kich szpi­tali jeśli chodzi o potenc­jał dona­cyjny. Od 2012 roku w Szpi­talu im. Bar­lick­iego odbyło się 109 pobrań narzą­dowych. W tym cza­sie pobra­no: 214 nerek, 73 wątro­by, 17 serc, 7 trzustek, 16 płuc. Pon­ad­to, od kilku lat reg­u­larnie pobier­ane są także rogów­ki od osób zmarłych — w jako jed­nej z nielicznych placówek w kra­ju. Tylko w zeszłym roku  pobra­no ich 70, a obec­nie na zabieg przeszczepi­enia rogów­ki oczeku­je w Polsce ok. 3000 osób.

Kadra medy­cz­na Szpi­ta­la im. Bar­lick­iego, szczegól­nie lekarze anestezjolodzy, ale także koor­dy­na­tor trans­plan­ta­cyjny współpracu­ją z wielo­ma szpi­ta­la­mi w Łodzi oraz region­ie, aby skuteczniej real­i­zować pro­ce­dury trans­plan­ta­cyjne. Do placówek, które zgłasza­ją potenc­jal­nych daw­ców z pode­jrze­niem śmier­ci pnia mózgu należą nasze szpi­tale klin­iczne w tym szpi­tal im. WAM oraz Cen­tral­ny Szpi­tal Klin­iczny, ale także inne szpi­tale naszego regionu m.in. szpi­tale wojew­ódzkie w Skierniewicach, w Bełcha­towie, w Piotrkowie Try­bunal­skim, WSS  im. M. Koperni­ka w Łodzi czy szpi­tal w Łęczy­cy.  Przeczepi­e­nie narządów to bard­zo skom­p­likowany, niejed­nokrot­nie czasochłon­ny pro­ces, który wyma­ga zaan­gażowa­nia spec­jal­istów wielu dziedzin.

Zgod­nie z art. 5. 1. ustawy trans­plan­ta­cyjnej  pobra­nia komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludz­kich w celu ich przeszczepi­enia lub pobra­nia komórek lub tkanek w celu ich zas­tosowa­nia u ludzi moż­na dokon­ać, jeżeli oso­ba zmarła nie wyraz­iła za życia sprze­ci­wu. Ten tem­at wciąż wywołu­je sporo niepotrzeb­nych kon­trow­er­sji doty­czą­cych zagad­nień natu­ry ety­cznej, psy­cho­log­icznej czy nawet prawnej. Moż­na, wg ustawy, pobrać narządy i tkan­ki od każdego zmarłego, który za życia nie wyraz­ił sprze­ci­wu —  zgo­da rodziny nie jest wyma­gana. W prak­tyce jed­nak lekarze zawsze roz­maw­ia­ją z najbliższy­mi zmarłego o pobra­niu narządów, nato­mi­ast rodz­i­na nie jest pytana o zgodę, lecz o to, jaka w tej spraw­ie była wola zmarłego. Aby ten pro­ces uproś­cić warto pod­pisać stosowne oświad­cze­nie woli lub poroz­maw­iać o naszym sto­sunku do daw­st­wa z bliski­mi, aby znali naszą wolę i abyśmy sami poz­nali zdanie osób nam blis­kich. Wów­czas w trag­icznej dla rodziny sytu­acji, jaką jest nagła śmierć człon­ka rodziny, nie trze­ba się zas­tanaw­iać jaka była wola zmarłej oso­by.

Pro­gram daw­st­wa żywego

Zde­cy­dowaną więk­szość zabiegów stanow­ią przeszczepy od daw­ców zmarłych, tylko 5%  przeszczepi­anych narządów pochodzi od żywych daw­ców. Tym­cza­sem w  USA i niek­tórych kra­jach Europy Zachod­niej  od żywych daw­ców przeszczepia się więcej nerek niż od zmarłych. Niewystar­cza­ją­ca licz­ba daw­ców narządów jest jed­nym z głównych czyn­ników hamu­ją­cych rozwój trans­plan­tologii. Jed­nym z rozwiązań tego prob­le­mu jest pop­u­laryza­c­ja przeszczepów od daw­ców żywych. Stąd w Szpi­talu Bar­lick­iego od 2004 roku funkcjonu­je również pro­gram daw­st­wa żywego. Badani i kwal­i­fikowani do przeszczepi­enia są tu zarówno bior­cy, jak i daw­cy, a następ­nie dokony­wane jest przeszczepi­e­nie w Klin­ice Chirurgii Ogól­nej i Trans­plan­ta­cyjnej. Po zabiegu pac­jen­ci pozosta­ją pod stałą opieką Porad­ni Trans­plan­ta­cyjnej.

W ten sposób może­my przeszczepi­ać ner­ki i frag­men­ty wątro­by. Narząd pobrany od żyjącego daw­cy pozwala skró­cić czas oczeki­wa­nia na przeszczepi­e­nie i daje dużo lep­sze rokowanie. Zan­im do przeszczepu dojdzie obie strony pod­dawane są kom­plek­sowym badan­iom, które mają zmin­i­mal­i­zować ewen­tu­alne ryzyko powikłań – mówi prof. Ilona Kur­na­tows­ka, Kierown­ik Klini­ki Chorób Wewnętrznych i Nefrol­ogii Trans­plan­ta­cyjnej.

Jak pod­kreśla Pro­fe­sor Kur­na­tows­ka daw­ca musi być abso­lut­nie zdrowy, lekarze muszą być przeko­nani, że jego życie po odd­a­niu narzą­du nie straci na jakoś­ci. Jed­na ner­ka wystar­czy zdrowe­mu człowiekowi do praw­idłowego oczyszcza­nia orga­niz­mu i nor­mal­nego życia. Z doświad­czeń lekarzy wyni­ka, że pod­czas kwal­i­fikacji do przeszczepi­enia u potenc­jal­nych daw­ców diag­no­zowano poważne choro­by. Dzię­ki temu, że chcieli komuś odd­ać nerkę ura­towali także swo­je zdrowie, a cza­sem i życie.

Zgod­nie z przy­woły­waną już ustawą, w przy­pad­ku daw­cy żywego donac­ja może nastąpić na rzecz krewnego w linii prostej (dzieci, rodz­ice, dzi­ad­kowie), rodzeńst­wa, oso­by przys­poso­bionej lub małżon­ka. Jeśli oso­ba niespokrewniona z bior­cą chce odd­ać narządy z uwa­gi np. na związek emocjon­al­ny, to na przeprowadze­nie takiej pro­ce­dury musi wyraz­ić zgodę sąd rodzin­ny. Pol­skie pra­wo nie pozwala na tzw. daw­st­wo altru­isty­czne — nie moż­na bez­in­tere­sown­ie odd­ać ner­ki obcej oso­bie.

Wojew­ództ­wo łódzkie daleko w tyle

W 2019 r. licz­ba rzeczy­wistych zmarłych daw­ców narządów wyniosła 504, co daje 13,1 daw­ców na 1 mln mieszkańców. Lid­erem jest wojew­ództ­wo pomorskie, gdzie wykonu­je się 22 pobra­nia na 1 mln mieszkańców. Nato­mi­ast od kilku lat wojew­ództ­wo łódzkie zal­iczane jest do niech­lub­nej grupy regionów o najniższym wskaźniku daw­st­wa — 8,4 daw­ców na 1 mln mieszkańców (trze­cie miejsce od koń­ca jeśli chodzi o liczbę daw­ców w przelicze­niu na mln mieszkańców). Wiąże się to ze zmniejsze­niem licz­by ośrod­ków zgłasza­ją­cych daw­ców w naszym region­ie. W 2015 roku było 10 placówek, które zgłasza­ły potenc­jal­nych daw­ców, a w ubiegłym roku tylko 3 szpi­tale wykaza­ły się akty­wnoś­cią dona­cyjną.

Pan­demia była trud­nym okre­sem dla wielu obszarów medy­cyny, w tym także dla trans­plan­tologii. W tym cza­sie wyko­nano znacznie mniej przeszczepów, a potrze­by pac­jen­tów nie zmalały. Obec­nie na przeszczepi­e­nie oczeku­je 1761 bior­ców, w tym 987 osób czeka na nową nerkę, 403 na serce, a 128 na wątrobę.

Najwięcej przeszczepia się nerek. Zwyk­le w ciągu roku przeszczepia się ich w Polsce ok. 900, nawet 1000, w 2020 r. wyko­nano 717 trans­plan­tacji, nieste­ty do czer­w­ca 2021 przeszczepi­ono tylko 234 ner­ki. Te licz­by pokazu­ją, jak wiele mamy do nadro­bi­enia. Musimy również pamię­tać, że za tymi statystyka­mi kryją się ludzkie dra­maty, a część potenc­jal­nych bior­ców może nie doczekać przeszczepu – pod­kreśla prof. Kur­na­tows­ka.